Wet WGBO voor kinderen

Minderjarigen en de wet WGBO

Kinderen onder de achttien jaar zijn minderjarig: voor de wet zijn zij niet zelfstandig. Zij staan onder gezag, meestal van hun ouders en anders van een voogd.

De ouders zijn de wettelijk vertegenwoordigers van hun kind en oefenen de rechten van het kind uit.

Daarnaast hebben zij ook plichten: het verzorgen en opvoeden van hun minderjarige kind èn handelen in het belang van het kind en rekening houden met wat hun kind zelf wil en kan.

Kort gezegd kan geconcludeerd worden dat de WGBO af en toe lastig is voor alle partijen. Er zijn tenslotte meerdere mensen bij betrokken. Als er verschillen van mening zijn ten aanzien van een behandeling moet daarover goed gecommuniceerd worden. Eén ding staat echter voorop: het belang van het kind. Hoewel de wet uitgaat van vaste leeftijdsgrenzen kan in de praktijk blijken dat een kind van twaalf jaar wijzer voor zijn leeftijd is dan een kind van zestien jaar. Om die reden wordt er altijd rekening gehouden met de wensen en mening van een kind.

Toestemming van de ouders/voogd

Een minderjarig kind heeft voor officiële handelingen, lees behandelingen, toestemming nodig van zijn ouders. Bij handelingen die bij zijn leeftijd passen zal er meestal wel toestemming van de ouders zijn. Een kind van twee jaar zal nog niet zelf kunnen zeggen of schoenen goed passen, een kind van acht jaar kan dat al wel.

In de gezondheidszorg gelden hierop uitzonderingen.

• Tot 12 jaar: Kinderen tot twaalf jaar mogen niet zelf beslissen. Dat doen hun ouders voor hen. Tot twaalf jaar is het kind in de gezondheidszorg dus afhankelijk van de ouders en de hulpverleners.
• Van 12-16 jaar: Bijvoorbeeld voor een medische handeling bij een kind vanaf twaalf jaar is behalve de toestemming van de ouders ook die van het kind zelf nodig.
• Vanaf 16 jaar mogen jongeren zelfstandig over hun medische behandeling beslissen zonder toestemming van hun ouders en ondanks het feit dat ze nog minderjarig zijn.

Ouders blijven tot zijn 18^e jaar verantwoordelijk voor de financiële consequenties van de behandeling. Hun verplichting om de kosten van verzorging en opvoeding te betalen blijft bestaan totdat hun kind achttien jaar is.

Kinderen tot 12 jaar:

• informatie

Elk kind heeft vanaf een leeftijd dat het kan begrijpen wat er met hem of haar gebeurt recht op informatie. Het kind krijgt dan ook een duidelijke uitleg, op een voor hem en bij zijn leeftijd passende en begrijpelijke manier. Dan weet hij wat er gaat gebeuren en kan hij ook beter meewerken aan een behandeling. De ouders krijgen vanzelfsprekend volledige informatie. Op basis daarvan kunnen zij beslissen over de behandeling van het kind.

• Toestemming voor de behandeling

De ouders moeten toestemming geven voor de behandeling van hun kind en als het goed is het kind betrekken bij de behandeling. Ook de hulpverlener wil weten wat het kind van een behandeling vindt, als dit past bij zijn leeftijd en voorstellingsvermogen. Bij hoge uitzondering kan en mag de hulpverlener de mening van het kind volgen, als de hulpverlener het daar mee eens is. Wanneer de hulpverlener vindt dat het besluit van de ouders niet in het belang van het kind is, hoeft hij dat besluit ook niet uit te voeren. Hij zal in gesprek gaan met de ouders.

In acute situaties mag de hulpverlener handelen zonder toestemming van de ouders. Zoals bijvoorbeeld als hij direct moet ingrijpen om nadelige gevolgen voor het kind te voorkomen.

• Toestemming weigeren. 

Stel dat ouders een bepaalde medische behandeling weigeren, bijvoorbeeld een extractie van een ernstig aangetaste kies die de gezondheid van het kind in gevaar kan brengen. De hulpverlener mag dan niet zelf besluiten toch te behandelen. In zo’n geval kan de hulpverlener tussenkomst en een zogenaamde maatregel van de kinderbescherming aanvragen, waardoor de ouders tijdelijk beperkt worden in het ouderlijk gezag. De behandeling kan dan op last van de kinderbescherming toch doorgang vinden. Het kind mag niet zelf een behandeling weigeren die de ouders en de hulpverlener noodzakelijk vinden.

• Inzage in het medisch dossier

De ouders hebben recht op inzage in het medisch dossier van hun kind. Zij kunnen ook een kopie krijgen van het dossier of van een gedeelte daarvan. Inzage zal meestal samen met de hulpverlener plaatsvinden waardoor deze meteen uitleg kan geven. Wanneer inzage niet in het belang van het kind is, mag de hulpverlener inzage weigeren. De hulpverlener mag kinderen onder twaalf jaar niet zelf inzage in het patiëntendossier verlenen. De ouders kunnen het dossier wel aan hun kind laten lezen.

Kinderen van 12 tot 16 jaar

Kinderen in de leeftijd van twaalf tot zestien jaar worden geacht te weten wat zij willen. Om die reden wordt hun mening serieus genomen als het gaat om een medische behandeling. Het gaat daarbij om hun lichaam en daarom kunnen zij alleen worden behandeld, als zij daar zelf ook toestemming voor geven.

• Informatie

Zowel het kind als de ouders hebben recht op informatie. De hulpverlener zal die informatie op een voor het kind begrijpelijke manier geven.

• Toestemming voor de behandeling

Vanaf 12 jaar moeten zowel het kind als de ouders toestemming geven voor een behandeling. Als één van hen de toestemming weigert, mag de behandeling niet zondermeer plaatsvinden. De hulpverlener zal dan altijd proberen om ouders en kind op één lijn te krijgen.

Wat als een kind een behandeling wil maar de ouders weigeren die?

Stel, het kind wil een bepaalde behandeling wel maar de ouders niet, dan kan die behandeling in principe niet doorgaan. Want er is geen toestemming van de ouders. De hulpverlener kan dan besluiten om toch de wens van het kind te volgen. Hij zal zich wel afvragen, of de behandeling direct moet plaatsvinden. Kan de hulpverlener met de behandeling wachten totdat het kind zelfstandig mag beslissen en geen toestemming van de ouders meer nodig heeft?

Een voorbeeld:

Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als het kind behandeld wil worden met orthodontie.

Als dan een behandeling plaatsvindt waarvoor de ouders geen toestemming hebben gegeven, dan moeten de ouders evengoed wèl betalen. Ouders hebben namelijk altijd de verplichting de kosten van verzorging en opvoeding van hun kind te dragen.

Wat als een kind geen behandeling wil maar de ouders wel?

Het kind wil een bepaalde behandeling niet maar de ouders wel. Je kunt een behandeling niet afdwingen. Het maakt hierbij niet uit wat de ouders willen of denken dat goed is voor hun kind. De hulpverlener mag niet behandelen. Deze moet er wel van overtuigd zijn dat het kind de gevolgen van zijn beslissing kan overzien. Wanneer een behandeling echt noodzakelijk is, zal de hulpverlener proberen het kind daarvan te overtuigen.

• Inzage in het medisch dossier

Zowel de ouders als het kind kunnen inzage krijgen in het medisch dossier. Het kind kan echter wel bezwaar maken tegen inzage door de ouders. Wanneer de hulpverlener het kind in staat acht daarover te beslissen, zal hij de ouders inzage weigeren.

Het kind kan ook alleen om inzage in zijn dossier vragen. Als de hulpverlener het kind daarvoor “oud en wijs genoeg” vindt zal de zorgverlener inzage geven. Daarbij zal dit ook van de leeftijd afhangen.

• Geheimhouding

Omdat zowel de ouders als het kind toestemming moeten geven voor een behandeling, zijn zij allen op de hoogte van de situatie van het kind.

Een kind kan de hulpverlener vragen zijn ouders niet op de hoogte te brengen. Wanneer de hulpverlener het kind in staat acht daarover te beslissen en zijn beslissing goed kan overzien zal de zorgverlener dit verzoek respecteren.

Jongeren vanaf 16 jaar

Vanaf zestien jaar mogen jongeren zelf beslissingen nemen over hun medische behandeling. Zij hebben vanaf dan dezelfde patiëntenrechten als volwassenen.

• Informatie

Een jongere heeft recht op volledige informatie. De ouders krijgen die informatie niet meer, tenzij de jongere daar uitdrukkelijk toestemming voor geeft. Deze toestemming moet dus expliciet gevraagd worden.

• Toestemming voor de behandeling

Vanaf 16 jaar geeft een jongere zelf toestemming voor een behandeling. Toestemming van de ouders is nu niet meer nodig. Ook als de ouders het niet eens zijn met een behandeling, kan hij of zij behandeld worden. Een jongere mag ook een bepaalde behandeling weigeren. Ook als die medisch gezien noodzakelijk is en ouders en hulpverlener die wel verstandig vinden. De hulpverlener dient de mening van de jongere te respecteren.

• Inzage in het medisch dossier

Een jongere kan zelf inzage in zijn medisch dossier vragen. Hij heeft daarvoor geen toestemming van zijn ouders nodig. De ouders hebben geen recht dit dossier in te zien, tenzij hun kind hiervoor toestemming geeft.

• Vrije keuze hulpverlener

Een jongere kan zelf bepalen naar welke hulpverlener hij gaat.

• Financiën

Een jongere maakt zelf afspraken met een hulpverlener over een behandeling. Dat maakt hem ook verantwoordelijk voor de financiële gevolgen van die afspraken. Meestal is dat geen probleem omdat de zorgverzekering de kosten van de tandarts en mondhygiënist dekt tot zijn 18^e jaar. Er kunnen hierop een aantal uitzonderingen zijn.

Bijvoorbeeld voor kronen en bruggen of orthodontie. Afhankelijk van de polis van de ouder met wie hij tot zijn 18e is meeverzekerd kan een eigen bijdrage verschuldigd zijn of zijn niet (alle) behandelingen verzekerd. De zorgverzekeraar zal in eerste instantie de factuur voor het deel dat niet vergoed wordt bij de jongere indienen. Kan die niet betalen, dan zijn de ouders verplicht deze rekening te voldoen. Hun verplichting om de kosten van verzorging en opvoeding te betalen blijft bestaan totdat hun kind achttien jaar is.